कागलाई किन यमराजको सन्देशवाहक भनिन्छ र कसरी गर्ने पूजा?
यम पञ्चक अर्थात् तिहारको पहिलो दिन काग तिहार पर्दछ। हाम्रो समाजमा कागलाई एउटा चलाख तर अपवित्र चराको रुपमा हेरिने भए तापनि, यस दिनमा कागलाई विशेष सम्मानका साथ पूजा गरिन्छ र मीठो खानेकुरा दिइन्छ। आखिर किन?
हाम्रो धर्म र संस्कृतिले हरेक जीवको महत्वलाई स्वीकारेको छ। काग तिहार यसैको एक सुन्दर उदाहरण हो।
पौराणिक कथा र महत्व
हिन्दू धर्मशास्त्र अनुसार, कागलाई “यमदूत” अर्थात् मृत्युका देवता यमराजको सन्देशवाहक मानिन्छ। यस्तो विश्वास छ कि कागले मानिसहरुको घर-घरमा गएर त्यहाँको राम्रो वा नराम्रो खबर यमराजसम्म पुर्याउँछ।
एक पौराणिक कथा अनुसार, यमलोकमा यमराजले आफ्ना दूतहरू (कागहरू) लाई पृथ्वीमा पठाएर त्यहाँका मानिसहरूको मृत्युको समय र अवस्थाको जानकारी लिने गर्थे। कागले ल्याएको सन्देशको आधारमा यमराजले कसको प्राण हरण गर्ने हो भन्ने निर्णय गर्थे।
त्यसैले, यम पञ्चक (यमराजको पूजा गरिने पाँच दिन) को पहिलो दिनमा नै कागको पूजा गरेर, उसलाई मीठो-मीठो खाना खुवाएर खुशी पार्ने चलन चलेको हो। यसो गर्दा कागले यमराजसम्म राम्रो सन्देश मात्र पुर्याओस्, परिवारमा कुनै दुःखद खबर नल्याओस्, र घरका सदस्यहरूलाई अकाल मृत्युबाट जोगाओस् भन्ने कामना गरिन्छ।
कागलाई सन्तुष्ट पार्नु भनेको यमराजलाई नै सन्तुष्ट पार्नु हो भन्ने मान्यता रहिआएको छ। यस दिन कागको पूजा गरेर, हामी आफ्नो र आफ्नो परिवारको सुस्वास्थ्य, दीर्घायु र रक्षाको लागि प्रार्थना गर्दछौं।
काग तिहारमा पूजा कसरी गर्ने?
काग तिहारको पूजा विधि एकदमै सरल छ।
१. बिहान सबेरै उठेर, घर-आँगन सफा गर्नुहोस्।
२. घरमा पकाइएका मीठा परिकारहरू, जस्तै सेलरोटी, भात, दही, वा अन्य मिठाईहरू, एउटा दुना वा टपरीमा राख्नुहोस्।
३. यो दुना-टपरीलाई आफ्नो घरको छत, बार्दली वा आँगनको सफा ठाउँमा राख्नुहोस्।
४. कागलाई बोलाउनुहोस् (जस्तै “का-का-का” गरेर) र मनमनै प्रार्थना गर्नुहोस्: “हे यमदूत, हाम्रो यो सानो भेटी स्वीकार गर्नुहोस् र हामीलाई सधैं शुभ समाचार मात्र सुनाउनुहोस्। हाम्रो परिवारको रक्षा गर्नुहोस्।”
५. काग आएर त्यो खाना खाएपछि मात्र परिवारका अन्य सदस्यहरूले खाना खानुपर्छ भन्ने मान्यता पनि छ।
निष्कर्ष
काग तिहारले हामीलाई सिकाउँछ कि प्रकृतिमा हरेक प्राणीको आ-आफ्नै महत्व छ, चाहे त्यो हेर्दा जतिसुकै सामान्य किन नहोस्। यो दिन अशुभको प्रतीक मानिने कागको पूजा गरेर, हामीले जीवन र मृत्युको चक्रलाई सम्मान गर्दै, शुभ र मंगलको कामना गर्दछौं।
यस तिहारले तपाईंको जीवनमा सुख, शान्ति र समृद्धि ल्याओस्। थप ज्योतिषीय परामर्श वा तपाईंको चिना (कुण्डली) विश्लेषणको लागि, कान्छो ज्योतिष (चुरामणी पाण्डे) सँग सम्पर्क गर्न सक्नुहुन्छ।
