तिहारको दोस्रो दिन: कुकुर तिहार

किन मानिन्छ कुकुरलाई यमराजको दूत र वफादारीको प्रतीक?

यम पञ्चकको दोस्रो दिनलाई कुकुर तिहार भनिन्छ। यस दिन, घरपालुवा होस् वा सडकको, हरेक कुकुरलाई सम्मानका साथ पूजा गरिन्छ, माला लगाइदिइन्छ, टीका लगाइन्छ र मीठो-मीठो खानेकुरा दिइन्छ। “मानिसको सबैभन्दा वफादार साथी” को रूपमा चिनिने कुकुरलाई हाम्रो संस्कृतिमा यति धेरै महत्व किन दिइयो?

कुकुर तिहार केवल एक सांस्कृतिक परम्परा मात्र होइन, यसको पछाडि गहिरो पौराणिक र ज्योतिषीय महत्व लुकेको छ।

पौराणिक कथाहरू र महत्व

कुकुरको महत्व हाम्रा धेरै पौराणिक ग्रन्थहरूमा पाइन्छ:

१. यमराजका दूत (Yamaraj’s Emissaries): काग जस्तै, कुकुरलाई पनि यमराजको दूत मानिन्छ। धर्मशास्त्र अनुसार, यमलोकको ढोकामा श्याम (Shyama) र शबल (Sabala) नामका दुई कुकुरहरूले पहरा दिइरहेका हुन्छन्। उनीहरूले आत्माहरूलाई उनीहरूको कर्म अनुसार स्वर्ग वा नर्कको बाटो देखाउँछन्। यम पञ्चकको समयमा कुकुरको पूजा गर्नाले, यमराज प्रसन्न हुने र मृत्युपछि नर्कको यातना भोग्नु नपर्ने विश्वास छ।

२. भैरवको वाहन (Vehicle of Bhairava): कुकुरलाई भगवान शिवको उग्र स्वरूप, काल भैरव (Kaal Bhairava) को वाहन (सवारी) पनि मानिन्छ। काल भैरवलाई सुरक्षा र न्यायको देवता मानिन्छ। त्यसैले, कुकुरको पूजा गर्नु अप्रत्यक्ष रूपमा भगवान भैरवको समेत पूजा गर्नु हो, जसले हामीलाई सबै प्रकारका खतरा र नकारात्मक शक्तिहरूबाट जोगाउँछ।

३. महाभारतको कथा (The Story from Mahabharata): कुकुरको वफादारीको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण महाभारतमा पाइन्छ। जब पाण्डवहरू आफ्नो अन्तिम यात्रामा स्वर्ग जाँदै थिए, एक कुकुरले धर्मराज युधिष्ठिरलाई अन्त्यसम्म पछ्यायो। एक-एक गरेर सबै पाण्डवहरू र द्रौपदीले बाटोमै देह त्याग गरे, तर त्यो कुकुरले युधिष्ठिरको साथ छोडेन। अन्तमा, जब इन्द्रदेव युधिष्ठिरलाई लिन आए, उनले कुकुरलाई स्वर्ग लैजान मानेनन्। तर युधिष्ठिरले भने, “जसले मलाई अन्त्यसम्म साथ दियो, त्यो वफादार कुकुरलाई छोडेर म एक्लै स्वर्ग जान्न।” उनको यो धर्म र वफादारी देखेर, कुकुरको रूपमा रहेका स्वयं यमराज (धर्म) आफ्नो वास्तविक रूपमा प्रकट भए र युधिष्ठिरलाई परीक्षामा सफल भएको बताए।

ज्योतिषीय सम्बन्ध (The Astrological Connection)
ज्योतिष शास्त्रमा, कुकुरलाई सेवा र वफादारीको कारक मानिन्छ। विशेष गरी, शनि (Saturn) र केतु (Ketu) ग्रहसँग कुकुरको गहिरो सम्बन्ध छ।
शनि देवलाई प्रसन्न पार्न र शनि ग्रहको अशुभ प्रभाव (जस्तै साढेसाती वा ढैय्या) लाई कम गर्न कालो कुकुरलाई नियमित रूपमा खाना खुवाउनु एक अचुक उपाय मानिन्छ।कुकुर तिहारको दिन कुकुरको सेवा गर्नाले शनि र केतु दुवै ग्रहको कृपा प्राप्त हुन्छ, जसले जीवनमा आउने बाधा-अड्चनहरू कम गर्दछ।

कसरी गर्ने पूजा? (Puja Method)

१. बिहान कुकुरलाई नुहाइदिने (यदि सम्भव छ भने)।
२. कुकुरको निधारमा रातो अबिर र चामलको टीका लगाइदिने।
३. घाँटीमा सयपत्री फूलको माला पहिराइदिने।
४. त्यसपछि उसलाई मनपर्ने खानेकुराहरू, जस्तै मासु, भात, दूध, दही, वा अन्य मीठा परिकारहरू खान दिने।
५. मनमनै प्रार्थना गर्ने, “हे वफादार रक्षक, हाम्रो यो पूजा स्वीकार गर्नुहोस् र हाम्रो घर, परिवारको सधैं रक्षा गर्नुहोस्।”

निष्कर्ष

कुकुर तिहारले हामीलाई वफादारी, निःस्वार्थ सेवा, र प्रेमको पाठ सिकाउँछ। यो दिनले हामीलाई सम्झाउँछ कि हरेक प्राणी सम्मानको योग्य छ।

यस तिहारमा तपाईंको जीवनमा पनि वफादार मित्रहरूको साथ र सुरक्षा सधैं बनिरहोस्। आफ्नो चिना-कुण्डली देखाउन वा वास्तु परामर्शको लागि कान्छो ज्योतिष (चुरामणी पाण्डे) सँग आजै सम्पर्क गर्नुहोस्।